Održan okrugli sto Pogledi na djelo Jovanke Milošević „Evo ih idu – doživljaji bosanskog naroda pod Austrijom“

U četvrtak 17.10.2019. godine u velikoj sali Specijalne biblioteke održan je okrugli sto na temu Pogledi na djelo Jovanke Milošević „Evo ih idu – doživljaji bosanskog naroda pod Austrijom “.

Okrugli sto predstavlja krunu projekta podržanog od strane Grada Banjaluka kroz javni konkurs za sufinansiranje projekata kulturnog i umjetničkog stvaralaštva za 2019. godinu, a odnosi se na objavljivanje i promociju djela Jovanke Milišević u prilagođenim formatima za slijepa i slabovida lica.

Ova knjiga dio je edicije “Otrgnuti od zaborava“ koja promoviše zaboravljena imena iz prošlosti. Kao predložak za zvučno i brajevo izdanje poslužila nam je knjiga iz 1934. godine.

Jovanka Milošević se smatra prvom banjalučkom književnicom. Pored pomenute knjige napisala je i svesku proze „Bogomdani umjetnici“, a objavljivala je članke u časopisima. Osnivačica je „Kola srpskih sestara“, patriota i humanitarac, a najpoznatija je kao majka istaknutog banjalučkog etnomuzikologa, horovođe i pedagoga Vlade Miloševića.

Knjiga „Evo ih idu“, kako je i naznačeno u podnaslovu, opisuje četiri decenije austrougarske okupacije ovih prostora, od Berlinskog kongresa (1878) do Vidovdanskog atentata (1918). Knjiga je prije svega dokument vremena pisana iz pera savremenika. Okupacija je prikazana kroz prizmu seljaka Staniše, u kome je autorka sažela tragičnu sudbinu srpskog seljaka, kome čitav život prođe u čekanju oslobođenja kao jedine svijetle tačke u tegobnom postojanju.

S obzirom na tematiku knjige, na okruglom stolu govorili magistar geografije i književnik Berislav Blagojević i magistar istorije Janko Vračar. Moderator je bila bibliotekarka Jelena Radaković.

Možemo reći da su govornici održali pravi čas istorije za prisutne, upoznavši nas sa istorijsko-društveno-geografskim kontekstom tog vremena, važnim za razumijevanje knjige.

Berislav Blagojević istakao je arhaičan jezik tog doba, vjerno prenijet seoski govor koji nije bio izvorni govor Jovanke Milošević, koja je bila građanka. Kroz tekst provejavaju riječi popot sirotovao, natječe, ustaša u smislu ustanik i slično. Obimom nevelika knjiga je prava riznica podataka, ako se pažljivo iščitava. Mi iz nje saznajemo i o industriji i privredi tog doba, migracijama, životu seljaka, nametima i bankarskom sistemu, ali i o moralu, karakteru i uopšte duševnom životu naroda.

Berislav Blagojević, zaposlen u Narodnoj i univerzitetskoj biblioteci Republike Srpske, donio je par starih izdanja iz fonda biblioteke sa posvetama Jovanke Milošević, koja svjedoče o njenom prijateljstvu sa istaknutim ljudima tog doba, kao i njenom književnom ukusu.  

Jelena Radaković istakla je neke zanimljive crtice iz njenog života, o npr.  tome kako se bavila „švercom“ i zbog toga završila u kućnom pritvoru. Jovanka Milošević je po svemu bila napredna žena svog vremena, angažovana na mnogim poljima i sa impozantnim poznavanjem prilika u društvu.

Jelena je pročitala nekrolog objavljen u „Politici“ povodom preuranjene smrti Jovanke Milošević u 58. godini života, a koji na pohvalan način, s puno uvažavanja govori o životu i radu ove istaknute žene.

Istoričar iz Muzeja Republike Srpske Janko Vračar nadovezao se na opservacije Berislava Blagojevića, prije svega onu da su događaji u knjizi opisani pomalo crno-bijelo i na momente patetično patriotski, ako posmatramo iz današnje perspektive, rekavši da je tako jedino moglo jer je to bio stav tog vremena. Istakao je da se često zaboravlja na rigidnost austrugarske vlasti koja je na Bosnu gledala kao na tipičan kolonijalni posjed. Austro-Ugarska je u stvari preuzela feudalni begovski sistem Turske koji je naročito udarao na srpskog seljaka. Prema popisu iz 1910. Srbi su činili 44% bosanskog stanovništva, a preko 90% među njima su bili seljaci. Nije nezanemariva ni činjenica da je sama Austrougarska carevina u to doba bila načeta mnogim problemima i faktički na izdisaju. Srpski narod, iako u teškom položaju, uspio je kroz ovaj period očuvati svoju nacionalnu svijest, pismo i kulturu, kroz postojanje mnoštva kulturnih, prosvjetnih, humanitarnih udruženja, poput Srpskog Sokola ili Prosvjete, a što bismo danas nazvali nevladinim sektorom. Jovanka Milošević bila je naročito istaknuta na ovom polju.

Neminovno su se povukle paralele sa današnjim vremenom. Berislav Blagojević izdvojio je rečenicu „naša djeca siju američka groblja“, koja je i danas nažalost aktuelna.

Janko Vračar istakao je da je usljed trendova globalizacije položaj kulture i jezika kod nas danas nepovoljniji nego tada, i da nam izmiče svijest o značaju kulture za nacionalni identitet.

U diskusiju su se uključili i prisutni gosti i publika. Aleksandra Savić, predsjednica Udruženja lektora Republike Srpske, izjavila je da je kultura uvijek stajala na naporima pojedinaca i da ne treba da se obeshrabrujemo.

Saša Grbić, profesor srpskog jezika, pohvalio je izbor knjige koju je već imao priliku da pročita na Brajevom pismu, i koja ga je veoma dojmila.

Svi prisutni po običaju su dobili primjerak zvučne knjige od kojih će jedan završiti i na policama biblioteke Ekonomske škole u Banjaluci.

Okruglom stolu prisustvovala je i Milica Kotur, načelnica Odjeljenja za zaštitu kulturnog pri Ministarsvu prosvjete i kulture, koja je poslije skupa u pratnji direktora Želimira Radinovića obišla prostorije biblioteke i upoznala se sa njenim radom.

Promocija knjige „Evo ih idu“ na Brajevom pismu i u zvučnom formatu biće održana i na 64. Međunarodnom beogradskom sajmu knjige na štandu predstavništva Republike Srpske u ponedjeljak 21.10. u 15.30 časova. Pozivamo sve koji su u prilici da dođu.